Θεσσαλονίκη: Σε τόπο μνήμης μετατρέπεται η Πλατεία Ελευθερίας

Στην προκήρυξη πανελλήνιου αρχιτεκτονικού διαγωνισμού προσχεδίων προχωρά ο δήμος Θεσσαλονίκης για την ανάπλαση της ιστορικής πλατείας Ελευθερίας, την οποία και σχεδιάζει να αποδώσει στους κατοίκους και στους επισκέπτες της πόλης ως χώρο περιπάτου και αναψυχής, αλλά και ως τόπο μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος.

Η προώθηση των διαδικασιών για την κατάργηση του πάρκιγκ, που εδώ και δεκαετίες λειτουργεί στο χώρο, και την παράλληλη ανάδειξη του ιστορικού χαρακτήρα της πλατείας αποτελεί την υλοποίηση σχετικής δέσμευσης, που ανέλαβε προσωπικά ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Γιάννης Μπουτάρης, από την πρώτη ημέρα της ανάληψης των καθηκόντων του.

Ο κ. Μπουτάρης μάλιστα, έχει ήδη έλθει σε επικοινωνία με κορυφαία κυβερνητικά στελέχη στη Γερμανία, ζητώντας τους να φροντίσουν να αποσταλούν στη Θεσσαλονίκη πλάκες με τα ονόματα των θυμάτων της ναζιστικής θηριωδίας, οι οποίες είτε θα φυλαχτούν στο Εβραϊκό Μουσείο, είτε θα αξιοποιηθούν στο χώρο μνήμης που θα διαμορφωθεί στην πλατεία Ελευθερίας.
Σύμφωνα με τον αρμόδιο αντιδήμαρχο Αστικού Σχεδιασμού, Πολεοδομίας και Δικτύων, Ανδρέα Κουράκη, το κόστος του έργου ανάπλασης της πλατείας Ελευθερίας προϋπολογίζεται στο ύψος των περίπου τριών εκατ. ευρώ, ενώ έχει ήδη υποβληθεί πρόταση για τη χρηματοδότησή του από το Πράσινο Ταμείο του ΥΠΕΚΑ.

«Η βελτίωση της λειτουργίας και της εικόνας της πόλης μέσω αναπλάσεων ανοικτών δημόσιων χώρων σε περιοχές του κέντρου σημαντικές για τον ιστορικό, αισθητικό και λειτουργικό χαρακτήρα τους, η ανάκτηση δημόσιων χώρων, η αναβάθμιση της εικόνας της πόλης, αλλά και ο μετασχηματισμός της Θεσσαλονίκης σε μια πράσινη πόλη περιλαμβάνονται στους πρωταρχικούς στρατηγικούς στόχους του μνημονίου συνεργασίας που έχει υπογραφεί μεταξύ του δήμου και του ΥΠΕΚΑ. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται και τα έργα που προγραμματίζονται για την ανάπλαση της πλατείας Ελευθερίας», τόνισε ο κ. Κουράκης.

Αξιόλογο τεχνικό έργο

Σύμφωνα με τον αντιδήμαρχο Αστικού Σχεδιασμού, Πολεοδομίας και Δικτύων, η ανάπλαση της πλατείας Ελευθερίας χαρακτηρίζεται ως «αξιόλογο τεχνικό έργο», καθώς αφορά στην απόδοση στους κατοίκους και στους επισκέπτες της Θεσσαλονίκης μιας από τις ιστορικές πλατείες της πόλης, η οποία παρά τη μεγάλη σπουδαιότητά της χρησιμοποιείται εδώ και πολλά χρόνια ως χώρος στάθμευσης αυτοκινήτων.

«Η γειτνίαση της πλατείας Ελευθερίας με τον παλιό εμπορικό πυρήνα της πόλης, με τον ιστορικό τόπο των Λαδάδικων, αλλά και με τις εμπορικές στοές προσδίδει στη σχεδιαζόμενη ανάπλαση πιλοτικό χαρακτήρα για την αναζωογόνηση μιας ευρύτερης περιοχής γύρω από την πλατεία», σημείωσε ο κ. Κουράκης.

Όπως, εξάλλου, πρόσθεσε χαρακτηριστικά ο ίδιος, οι ιστορικές μνήμες που συνδέονται με την πλατεία Ελευθερίας, τα αξιόλογα κτίρια που την περιβάλλουν, αλλά και η γειτνίασή της με το λιμάνι και τη θάλασσα την αναδεικνύουν σε πόλο υπερτοπικής σημασίας για το αστικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης. «Επιπρόσθετα, η προοπτική ανάπτυξης αστικής θαλάσσιας συγκοινωνίας, καθώς και η ανακοίνωση για τη δημιουργία μαρίνας στην πρώτη προβλήτα του ΟΛΘ προσδίδουν στην πλατεία Ελευθερίας τη δυναμική της κύριας εισόδου του ιστορικού κέντρου της πόλης από τη θάλασσα», τόνισε ο κ. Κουράκης.

Η πλατεία Ελευθερίας καλύπτει επιφάνεια επτά στρεμμάτων, ενώ η συνολική έκταση του χώρου που περιβάλλεται από τις προσόψεις των κτιρίων γύρω από την πλατεία είναι 11,4 στρέμματα.

«Έξωση» στα Ι.Χ.

Κεντρική επιδίωξη του δήμου Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο του διαγωνισμού που πρόκειται να προκηρυχθεί, είναι η απομάκρυνση από την ιστορική πλατεία των αυτοκινήτων και η απόδοση του χώρου στους πεζούς. Σύμφωνα με τους στόχους που έχει θέσει η αρμόδια αντιδημαρχία Αστικού Σχεδιασμού, Πολεοδομίας και Δικτύων, η ανάπλαση της πλατείας Ελευθερίας θα πρέπει να έχει έναν σύγχρονο και πρωτότυπο αρχιτεκτονικό χαρακτήρα, που θα στηρίζεται στις απαιτήσεις της τέχνης και της επιστήμης και στις αρχές του βιοκλιματικού και περιβαλλοντικού σχεδιασμού.

Όπως επισήμανε ο κ. Κουράκης, οι βασικές κατευθυντήριες γραμμές που τίθενται στο πλαίσιο του διαγωνισμού, που θα εξελιχθεί το επόμενο διάστημα συνοψίζονται στα εξής σημεία:

> Απόδοση της πλατείας στους πεζούς και όχι στα αυτοκίνητα
> Μετασχηματισμός της πλατείας σε «πύλη» της Θεσσαλονίκης από την πλευρά της θάλασσας
> Αναζωογόνηση της ευρύτερης περιοχής της πλατείας Ελευθερίας και τόνωση τόσο των επαγγελματικών και εμπορικών χρήσεων, όσο και των χρήσεων αναψυχής και πολιτισμού
> Ανάδειξη και εμπλουτισμός του υφιστάμενου πρασίνου, διατήρηση όλων των αξιόλογων μεγάλων δέντρων και παράλληλα εφαρμογή μιας πρότυπης βιοκλιματικής ανάπλασης στην κεντρική αστική πλατεία
> Ανάδειξη της ιστορικής μνήμης της πλατείας, η οποία σημαδεύτηκε από τις θηριωδίες και τα βασανιστήρια που υπέστησαν οι εβραίοι της Θεσσαλονίκης από τους Γερμανούς το 1942
> Αναβάθμιση του δημοτικού φωτισμού με την εφαρμογή λύσεων, μέσω των οποίων επιτυγχάνεται η εξοικονόμηση ενέργειας
> Δημιουργία θέσεων ανάπαυσης και χώρων συγκέντρωσης και αναψυχής για τους πολίτες
> Εγκατάσταση κατάλληλης τεχνολογίας για την ενημέρωση των πολιτών σχετικά με τα δρώμενα και τις περιηγητικές δυνατότητες στην πόλη
> Παρεμβάσεις, ώστε να εξασφαλίζεται η προσβασιμότητα των ατόμων με αναπηρίες
> Συνολική αναβάθμιση της εικόνας της πόλης και βελτίωση της ποιότητας ζωής στο ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης.

Στο μεταξύ, δεδομένου ότι η Μητροπόλεως, η Βενιζέλου, η Λεωφόρος Νίκης και η Ίωνος Δραγούμη, που περιβάλλουν την πλατεία Ελευθερίας, είναι δρόμοι με τεράστιο κυκλοφοριακό φόρτο, ο δήμος Θεσσαλονίκης θεωρεί επιβεβλημένο οι προτάσεις των μελετητών, που θα κατατεθούν στο πλαίσιο του διαγωνισμού, να μπορούν να υλοποιηθούν και χωρίς να μεταβάλλονται ουσιαστικά τα κυκλοφοριακά δεδομένα που ισχύουν στην ευρύτερη περιοχή. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, μπορούν να διατυπωθούν προτάσεις που θα ρυθμίζουν μια σειρά θεμάτων, όπως η στάση και η στάθμευση των οχημάτων στην ευρύτερη περιοχή, ο καθορισμός θέσεων φορτοεκφόρτωσης, η εξυπηρέτηση των καταστημάτων, η μετατόπιση ή ο ανασχεδιασμός της αφετηρίας των λεωφορείων ή η δημιουργία ποδηλατοδρόμων.

Παράλληλα, σύμφωνα με τις αρμόδιες δημοτικές υπηρεσίες, με δεδομένες την εγγύτητα της πλατείας Ελευθερίας με τη θάλασσα, αλλά και την ανεύρεση τμήματος του παραθαλάσσιου τείχους της πόλης σε οικόπεδο επί της Καλαποθάκη, είναι αναγκαίο τυχόν προτάσεις για τη δημιουργία υπόγειου σταθμού αυτοκινήτων να διατυπώνονται στο πλαίσιο εναλλακτικών προσεγγίσεων και η μελέτη να μπορεί σε κάθε περίπτωση να υλοποιηθεί και χωρίς αυτές.

Με βασιλικό διάταγμα

Η σημερινή πλατεία Ελευθερίας αποτελούσε τμήμα του θαλάσσιου μετώπου της Θεσσαλονίκης, καθώς μέχρι και το 1870 βρεχόταν κατά το ήμισυ από τη θάλασσα. Η διαμόρφωσή της τοποθετείται χρονικά μετά τα μέσα του 19ου αιώνα, όταν εξελίχθηκε η κατεδάφιση της θαλάσσιας οχύρωσης της πόλης.

Στις αρχές του 20ου αιώνα η πλατεία Ελευθερίας είχε τη μορφή διαπλάτυνσης της οδού Βενιζέλου. Μετά από την καταστροφή της στην πυρκαγιά του 1917, ανασχεδιάστηκε από τον γάλλο αρχιτέκτονα και πολεοδόμο Ερνέστ Εμπράρ, ο οποίος είχε προβλέψει την ανέγερση στη συγκεκριμένη θέση ενός επιβλητικού κτιρίου, το οποίο θα στέγαζε το Ταχυδρομείο, το Τηλεγραφείο και το Τηλεφωνείο. Η κατασκευή του ταχυδρομικού μεγάρου ξεκίνησε πράγματι γύρω στο 1920, αλλά περίπου έναν χρόνο αργότερα οι κατασκευαστικές εργασίας διακόπηκαν, καθώς το έδαφος ήταν σαθρό και υπήρχαν προβλήματα στη θεμελίωση.

Στη σημερινή της μορφή η πλατεία θεσμοθετήθηκε με βασιλικό διάταγμα της 28ης Μαρτίου 1963, ενώ ο κοινόχρηστος χώρος περιήλθε στην ιδιοκτησία του δήμου Θεσσαλονίκης κατόπιν συμβολαίου αγοράς από το Ταχυδρομείο. Σύμφωνα με το ισχύον γενικό πολεοδομικό σχέδιο του 1993, η πλατεία είναι χαρακτηρισμένη ως χώρος πρασίνου. Ωστόσο, περίπου από τη δεκαετία του 1950 η πλατεία έχει μετατραπεί σε χώρο στάθμευσης, ενώ στην περιοχή λειτουργεί και αφετηρία αστικών λεωφορείων.

Στο πέρασμα της ιστορίας, η πλατεία Ελευθερίας αποτέλεσε το επίκεντρο σημαντικών γεγονότων. Σε αυτήν έγινε η υποδοχή του Βενιζέλου, όταν το 1916 εγκατέστησε στη Θεσσαλονίκη την προσωρινή κυβέρνηση της Τριανδρίας, ενώ η πλατεία αποτέλεσε τόπο μαρτυρίου για τους εβραίους της πόλης που έπεσαν θύματα της ναζιστικής θηριωδίας.

πηγή: Βαρβάρα Ζούκα από makthes.gr